Delmenhorst

Delmenhorst

Gedenkplaats, Joodse begraafplaats

Tot Hitlers NSDAP in 1933 aan de macht kwam, had de gemeente Delmenhorst een groeiende Joodse bevolking. .Vanaf 1933 nam in heel Duitsland de rassenhaat toe. Op 1 april 1933 werd de Joodse winkel geboycot en in de volgende jaren nam de rassenhaat en het antisemitisme toe. Met als dieptepunt het in brand steken van de synagoge. Na invoering van de rassenwetten en door de toegenomen haat hebben veel Joodse inwoners geprobeerd te emigreren. De overgebleven Joden zijn gedeporteerd. Met als gevolg dat er in 1940 geen enkele Joodse inwoner meer was in Delmenhorst. De geplaatste stolpersteine laten pijnlijk duidelijk zien dat er veel inwoners het slachtoffer zijn geworden van het nazi-regime.

Sommige inwoners zochten een veilig heenkomen in Nederland. Leo Haas besloot al in 1933 te emigreren naar Nederland, hij liet daarbij zijn vrouw en zoon achter. In Nederland is hij later hertrouwd met Selma. Ook in Nederland kon hij niet ontkomen aan de nazi's. In 1943 heeft hij vastgezeten in Kamp Vught, waar vandaan hij is getransporteerd naar Kamp Westerbork. Een maand na zijn aankomst is hij op 13 juli 1943 gedeporteerd naar Sobibor, waar hij direct na aankomst is vermoord. Over het lot van zijn eerste vrouw en zoon is weinig bekend, beide zijn in 1941 gedeporteerd en overleden in het ghetto van Minsk. In Nederland is Leo hertrouwd met Selma Haas, Selma is in 1943 omgekomen in Sobibor. Julius en Gertrude Samuel woonden samen met hun 3 kinderen in Delmenhorst. Hun gezin viel in 1935 uiteen. Vanwege de toegenomen spanningen vluchtte dochter Ruth naar Chili en zoon Heinz naar Engeland. Samen met zoon Kurt vluchtten Julius en Gertrude naar Nederland. Kurt en zijn ouders woonden in Amsterdam aan de Geulstraat 5, hier werkten vader en zoon samen als horlogemaker. In het Joods Weekblad werd in juni 1942 door moeder en Kurt nog een advertentie geplaatst om Julius te feliciteren met zijn 50-jarige loopbaan als horlogemaker. Ruth en Heinz zouden Kurt en hun ouders nooit meer weerzien, want Julius en Gertrude werden op 29 juni 1943 vanuit Westerbork getransporteerd naar Sobibor. Daar zijn beiden op 2 juli 1943 overleden. Over Kurt is bekend dat hij al op 30 september 1942 in Auschwitz is overleden.

• educatief Joodse gemeenschap Delmenhorst
• educatief (on)mogelijkheden voor Joodse vluchtelingen
• educatief Spoormuseum
• educatief Herdenkplaats synagoge
• educatief Grenssluiting 1938
• educatief Stolpersteine Delmenhorst
• educatief Locatie vluchtelingenkamp
• educatief Oorlogslevens
• educatief Joodse Vluchtelingen
• educatief Gestage golven van solidariteit
• educatief Lesmateriaal Terug naar Westerbork
• recreatief Graft Therme/Zwembad
• recreatief Große Höhe
• recreatief Midgetgolf
• recreatief Delmenhorst verbindt

• Overdenken: In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog slaan veel Joden op de vlucht. Wat waren de mogelijkheden en kansen voor Joodse vluchtelingen? Zie bronnen: (on)mogelijkheden voor Joodse vluchtelingen
• Herdenken: Op de plek van de in 1938 afgebrande synagoge is een gedenkplaat geplaatst. Ook is er met de overgebleven muren van de synagoge op dezelfde plek een woonhuis gebouwd.
• Overdenken: Na de annexatie van Oostenrijk en de Kristallnacht kwam er een massale vluchtelingenstroom op gang. Nederland sloot haar grenzen in 1938 voor vluchtelingen (zie bronnen: Grenssluiting 1938). Anno 2021 hanteren veel Europese landen een streng vluchtelingenbeleid, waardoor politieke vluchtelingen soms jarenlang in afwachting van de uitslag van hun asielaanvraag in kampen of centra verblijven.
• Overdenken: Het draagvlak voor vluchtelingen lijkt kleiner dan ooit. Maar klopt dat wel? Was er in het verleden meer steun dan nu? (Ervarings)deskundigen blikken terug. Een geschiedenis over de opvang van vluchtelingen en de sympathie in de Nederlandse samenleving. Zie onder Bronnen: de link 'Gestage golven van solidariteit'
• Herdenken: In Delmenhorst vind je verscheidene Stolpersteine (zie bronnnen: Stolpersteine)
• Herdenken: Op veel plekken kun je Stolpersteine tegenkomen. Je kunt zelf meer informatie opzoeken over Nederlandse joden of naar Nederland geëmigreerde joden (zie bronnen: Oorlogslevens).

• educatief Surf door de site van Vluchtelingenwerk Nederland. Zie onder Bronnen: de link 'Gestage golven van solidariteit'
• educatief Koningin Wilhelmina wilde geen Joods vluchtelingenkamp in de buurt van haar vakantieverblijf. Hoe zou jij reageren als er in jouw woonplaats een vluchtelingenkamp wordt gebouwd? (zie bronnen: locatie vluchtenlingenkamp)
• educatief Tijdens deze reis kom je verscheidene Stolpersteine tegen. Door slachtoffers een gezicht of verhaal te geven, kun je je vaak beter inleven. Probeer eens meer informatie te vinden over de persoon achter de Stolpersteine (zie bronnen: Oorlogslevens)
• educatief Bekijk een of meerdere onderwerpen, die jou aanspreken, uit het Lesmateriaal van de Stichting Terug naar Westerbork. En neem deel aan activiteiten die worden voorgesteld. Zie onder Bronnen: de link 'Lesmateriaal Terug naar Westerbork'
• recreatief Wil je even ontspannen? Dan kun je zowel zwemmen of de wellness bezoeken bij Graft Thermen (zie bronnen: Graft Thermen)
• recreatief Een deel van de vliegtuigen die Rotterdam op 10 mei 1940 hebben gebombardeerd steeg op vanaf het vliegveld bij Delmenhorst. Tegenwoordig kun je rondom het vliegveld op de Große Höhe wandelen en picknicken. (zie bronnen: Große Höhe)
• recreatief Midgetgolven is leuk voor jong en oud. In Delmenhorst vind je een midgetgolfbaan (zie bronnen: midgetgolf)
• recreatief Museumspoorlijn Jan Harpstedt; in de zomer kun je een ritje maken in de stoomtrein. Zie bronnen: spoormuseum
• recreatief Meer recreatieve activiteiten in Delmenhorst: zie onder Bronnen de link 'Delmenhorst verbindt'