Tynaarlo

Een lange sloot midden in een heideveld. Dit is het restant van een tankgracht zoals die aan het eind van de oorlog werd gegraven

Naam op de kaart

Tynaarlo

Locatie

Spoorwegovergang Tynaarlo

Korte beschrijving

Tynaarlo was in de Tweede Wereldoorlog nog een kleine plaats. Wel was er een oud station, Vries-Zuidlaren. Daar begonnen in maart 1945 psychiatrische patiënten aan de "Helletocht". Het dorp zelf kende verzet en verraad. In Zuidlaren was een kleine Joodse gemeenschap, waarvan bijna niemand de oorlog overleefde. In dezelfde plaats was sinds 1938 een kazerne, die aan het begin van de oorlog gevorderd werd door de Duitsers. In Yde, in de gemeente Tynaarlo, was vanaf 1944 een strafkamp in de school. In het kader van Organisation Todt, werden daar Friese mannen ondergebracht om anti-tankgrachten te graven.

Instapsituatie

Verzet: Albertus Hahn, eigenaar van de gelijknamige pianofabriek, was samen met zijn zoon Gepko, actief in het verzet. Zij waren onder andere betrokken bij een grote overval in september 1944, waarbij een groot aantal voedselbonnen werd buitgemaakt. Gepko werd gearresteerd, mishandeld en gedeporteerd naar Neuengamme, waar hij in maart 1945 stierf. Daarna begon ook de vervolging van zijn vader, die pas in december werd opgepakt. Ook hij werd naar Neuengamme gedeporteerd en stierf daar in februari. Helletocht: In maart 1945 vorderden de Duitsers heel Dennenoord. De 528 patiënten werden overgebracht naar een inrichting in Franeker. Het werd een onmenselijke tocht van 30 uur naar een inrichting waar de omstandigheden verschrikkelijk slecht waren. Joodse gemeenschap: In Zuidlaren staat nog een oude synagoge die in 1928 al gesloten was. Er woonden nog vijf Joodse families in Zuidlaren, waaronder de familie Van Dam. Hoewel ze op hoogte waren van het gevaar, lukt het hen niet om een goed onderduikadres te vinden en ze werden in 1942 opgepakt en gedeporteerd. Het lukte Bernard van Dam om in Glimmen een briefje uit de trein te gooien aan zijn vrienden Jan en Roelie Jansen. De tekst is overgenomen op de herdenkingsplaquette die aan de oude synagoge bevestigd is. Daarvan staat bovenaan deze pagina een foto. Verder worden zij en hun Joodse mede-inwoners van Zuidlaren herdacht met 18 Stolpersteine. Strafkampen: In de gemeente Tynaarlo waren begin oktober 1944 ongeveer 4000 Friese mannen gelegerd, verdeeld over verschillende dorpen. Zij moesten daar graven aan tankgrachten van de zogenaamde Frieslandriegel, een van de Duitse verdedigingslinies, die de geallieerden troepen moesten tegenhouden. In Yde was in de dorpsschool met vier lokalen een strafkamp gevestigd waar per lokaal 30 à 40 mannen verbleven. Overdag moesten ze aan het werk om anti-tankgrachten te graven. De omstandigheden waren ook in dit kamp slecht en ook hier werden mensen mishandeld en overleefde niet iedereen. Toch zijn er ook een paar warme verhalen over de inwoners van Yde. Dat blijkt uit de brieven die uit de nalatenschap van de eigenaresse van het café tegenover de school.

Bronnen

  • educatief Beschrijving van gebeurtenissen rond verzet van familie Hahn.
  • educatief Beschrijving van Joodse inwoners van Zuidlaren.
  • educatief Stolpersteine: waar in Zuidlaren?
  • educatief Beschrijving van gebeurtenissen in het sanatorium in Zuidlaren.
  • educatief Filmpje 1min 30 : interview met verpleegster die Helletocht meemaakte.
  • educatief Film 6 min 10: over jong paar dat onderduikers opving
  • educatief Film kazerne Zuidlaren voor W.O. II (18 min)
  • educatief Beschrijving strafkamp Ide/De Punt
  • educatief Beschrijving van boek 'Spitten voor de Vijand' van Erik Dijkstra
  • educatief Filmpje TVDrenthe over gevonden brieven van mannen die in Strafkamp Yde hebben gezeten. (2 min 3)
  • educatief 'Gelijkwaardigheid'
  • educatief 'Gelijkheid is niet hetzelfde als gelijkwaardigheid'
  • educatief Lesmateriaal Terug naar Westerbork
  • recreatief Zuidlaardermeer
  • recreatief Sprookjeshof
  • recreatief Recreatie en toerisme Tynaarlo
  • recreatief Ontdek Tynaarlo

Herdenken en overdenken

  • Herdenken: In Zuidlaren zijn verschillende monumenten om slachtoffers van de oorlog te herdenken. De synagoge heeft een plaquette met daarop de namen van de Joodse slachtoffers en een kopie van een briefje dat uit de trein is gegooid.
  • Herdenken: De slachtoffers van de Helletocht hebben een eigen monument
  • Overdenken: De Nazi's beschouwden Joodse mensen als ongelijkwaardig en wilden de hele bevolkingsgroep laten verdwijnen. Het gevolg was dat een groot aantal mensen werd vermoord. Hoe is dat in onze tijd? Zien wij iedereen echt als gelijkwaardig?
  • Overdenken: De Februaristaking van 1941 was een protest uit solidariteit tegen de Jodenvervolging. Waarvoor zou jij willen staken?

Activiteiten

  • educatief Lees de informatie onder de links 'Gelijkwaardigheid' en 'Gelijkheid is niet hetzelfde als gelijkwaardigheid'
  • educatief Bekijk een of meerdere onderwerpen, die jou aanspreken, uit het Lesmateriaal van de Stichting Terug naar Westerbork. En neem deel aan activiteiten die worden voorgesteld. Zie onder Bronnen: de link 'Lesmateriaal Terug naar Westerbork'
  • educatief Op de luchtfoto bovenaan deze pagina zie je een restant van een tankgracht zoals die aan het eind van de oorlog werd gegraven. Deze ligt in een heideveld niet ver van de fietsroute (natuurgebied 'De vijftig Bunder). Het is nu niet meer dan een lange diepe sloot. Kun jij bedenken waarom er op deze plaats een tankgracht was gegraven? Je kunt het antwoord vinden door via de link naar Google Earth te gaan. https://earth.app.goo.gl/D3rwFV
  • recreatief Het Zuidlaardermeer is zeer geschikt voor watersport. Zie bronnen: Zuidlaardermeer
  • recreatief Geschikt om met jonge kinderen heen te gaan. Zie bronnen: Sprookjeshof
  • recreatief Site van de gemeente met veel informatie over de omgeving. Zie bronnen: Recreatie en toerisme Tynaarlo
  • recreatief Meer recreatieve activiteiten in Tynaarlo: zie onder Bronnen de link 'Ontdek Tynaarlo'